160. ROCZNICA POWSTANIA STYCZNIOWEGO

19.01.2023

 

 

 

22.01.2023 r.  obchodzimy 160. rocznicę wybuchu Powstania Styczniowego.

Powstanie Styczniowe – polskie powstanie narodowe przeciwko Imperium Rosyjskiemu, ogłoszone Manifestem 22 stycznia wydanym w Warszawie przez Tymczasowy Rząd Narodowy, wybuchło 22 stycznia 1863 w Królestwie Polskim i trwało do jesieni 1864 r. Było największym i najdłużej trwającym polskim powstaniem narodowym, spotkało się z poparciem międzynarodowej opinii publicznej. Miało charakter wojny partyzanckiej, w której stoczono ok. 1200 bitew i potyczek. Przez oddziały powstania styczniowego przewinęło się około 200 000 osób, zarówno z rodzin szlacheckich, jak też w mniejszym stopniu z chłopstwa i mieszczaństwa.

Jak możemy dowiedzieć się z kart książki pt. „Stoczek Łukowski – z dziejów miasta” A. Budzyńskiego i J. Filipczuka, „Miasto Stoczek Łukowski i okoliczne wsie aktywnie włączyły się w wir walki powstańczej. Pewna grupa ludzi ze Stoczka z bronią w ręku znalazła się w szeregach powstańczych. Najaktywniejszym z nich okazał się Jan Justynowicz, tytułowany „rewolucyjny burmistrz” lub „powstańczy naczelnik Stoczka”. Pod jego dowództwem grupa mieszczan w dniu 30 stycznia 1863 roku dokonała ataku na komendę wojskową w Stoczku… W Stoczku i jego okolicy stoczono kilka bitew i potyczek z wojskami carskimi. Największa bitwa została stoczona pod Różą. Oddziałem partyzanckim dowodził Marcin Borelowski… W boju zginęło ponad 60 powstańców, reszta rozproszyła się po okolicznych lasach. Cześć z nich została wyłapana i stracona przez powieszenie w Mińsku Mazowiecki. W rejonie Stoczka stoczono potyczki:

24.03.1863 r. – Róża Stara, Jagodne, Stoczek Łukowski

23.06.1863 r. – Róża Stara, Stoczek Łukowski, Łuków

13.11.1863 r. – Kisielsk

19.11.1863 r. – Kapice

W 1869 roku Stoczek, za wsparcie powstania, utracił prawa miejskie i został włączony do gminy Prawda z siedzibą w Stoczku. Odzyskał je w 1916 roku.

W rejonie Stoczka operowało wiele mniejszych oddziałów powstańczych, często nieznanych. Toczyli potyczki lub kryli się w lasach. Powstały po nich pojedyncze mogiły w lasach i przy drogach”. Do najbardziej znanych miejsc pamięci z tego okresu należą:

- Krzyż metalowy przy drodze do Jamielnego - usytuowany na skarpie nad strumykiem na wysokości ogrodzenia Miejskiego Zakładu Gospodarki Komunalnej. Obecnie mało widoczny i zapomniany, ale wg ustnych przekazów mieszkańców Stoczka Łukowskiego, w tym miejscu postawione były szubienice, na których stracono mieszkańców Stoczka – powstańców styczniowych z 1863 r. Jana Justynowicza i Ludwika Gierata. Część powstańców została zesłana na Syberię a wśród nich Wacław Kozłowski, który po odbyciu kary powrócił do Stoczka.

http://zastawie-netau.net/

- Cmentarz powstańczy w Stoczku Łukowskim - umiejscowiony w pobliżu Zespołu Oświatowego. Cmentarz kryje wiele grobów powstańców z 1867 r. ale zachował się tylko jeden – księdza Tomasza Nowackiego, który zmarł w wieku 42 lat w 1867 r. W tym samym grobie spoczywa ksiądz prałat dr Józef Pyziołek, wieloletni proboszcz stoczkowskiej parafii. W 2013 w rocznicę wybuchu Powstania Styczniowego odsłonięto tu tablicę pamiątkową upamiętniającą śmierć 10 powstańców z oddziału Walentego Lewandowskiego poległych w bitwie pod Starą Różą oraz 9 powstańców poległych w bitwie pod Kapicami.

http://zastawie-netau.net/

- Mogiły powstańców styczniowych na stoczkowskim cmentarzu: Jana Justynowicza i Ludwika Gierata oraz Franciszka Kozłowskiego (Sybiraka).

Prezentujemy także tekst wiersza z 1863 r. autorstwa Marii Konopnickiej pt. "Partyzantka", który zdaniem p. Hanny Stosio - Prezesa Towarzystwa Przyjaciół Stoczka, najlepiej oddaje ducha walki powstańców styczniowych: