ALEKSANDRÓWKA

Pierwsze wzmianki o tej wsi pochodzą z przełomu XIX i XX wieku. Nazwa miejscowości pochodzi od imienia Aleksander.

BŁAŻEJKI

Około 1560 roku starosta latowicki Jan Kazimierski założył wieś nad rzeką Kopia o nazwie Wólka Nowa Kopya. Była to miejscowość królewska w ramach starostwa latowickiego skupiającego wsie królewskie wokół Latowic. Pierwsza pisana wzmianka o wsi pochodzi z lustracji dóbr królewskich z roku 1564. W czasie lustracji wieś dopiero się organizowała. Mieszkało w niej sześciu kmieci , którzy zajmowali się wyrębem lasu na obszarze 5 i pół włóki pod przyszłą wieś. Nie płacili jeszcze podatków objęci byli kilkuletnim okresem tak zwanej wolnizny. Już pięćdziesiąt lat później zaczęto pisać nazwę Wólka Nowa Kopia wymiennie z nazwą Błażejki („w Blazcikach”). W drugiej połowie XVII wieku utrwaliła się nazwa Blażejki i tak już pozostało. Nazwa ta pochodzi od nazwy osobowej Błażej. Starostwo latowickie było uposażeniem księżnych mazowieckich a potem królowych polskich. W XVIII wieku starostwo było zarządzane przez możny ród Czartoryskich. W 1795 roku starostwo latowickie przeszło na własność rządu Austrii. Według spisu miast i wsi Królestwa Polskiego z 1827 roku wieś liczyła 15 domów i 76 mieszkańców. Wieś była własnością rządową i leżała w tym czasie w powiecie garwolińskim w ówczesnym województwie podlaskim. Błażejki były częścią składową majoratu rządowego Prawda. W połowie XIX wieku ziemia rządowa została rozparcelowana między miejscowych chłopów. W 1880 roku wieś liczyła 13 domów i 96 mieszkańców. W tym czasie wieś położona była w powiecie łukowskim, należała do gminy Prawda i parafii Stoczek. 

BORKI

Wieś była lokowana przed rokiem 1513 przez biskupów poznańskich w ramach ich posiadłości ziemskich w tym terenie. Nazwa Borki pochodzi od słowa bór inaczej las sosnowy. Wieś była częścią klucza wsi biskupich wokół Stoczka w dawnym Księstwie Mazowieckim. Od 1526 roku Borki wraz ze Stoczkiem znalazły się w powiecie garwolińskim w województwie mazowieckim. Obok wsi Borki w tym samym czasie lokowano nie istniejące już wsie Poczekarz i Podlesie. Wsie biskupie zostały na początku XIX wieku przejęte przez rząd zaborczy. W 1827 roku Borki leżały w powiecie garwolińskim, była to wieś rządowa. We wsi stało 6 domów a mieszkało w nich 34 mieszkańców. W 1880 roku wieś według Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego liczyła trzy domy. Wieś zajmowała 84 morgi gruntu. 

CELEJ

Ta miejscowość powstała w końcu XIX wieku. Był to dawny folwark szlachecki. Nazwa pochodzi od starej nazwy osobowej Celej lub Czelej, która wywodzi się od staropolskiego słowa celić, calić co oznaczało naprawiać. W 1881 roku we wsi stały 3 budynki folwarczne. Obszar folwarku to 171 mórg ziemi. 

GUZÓWKA

Według historyków Guzówka istniała już w XVI wieku. Nazwa pochodzi od staropolskiej nazwy osobowej Guz. Wieś położona była w ziemi stężyckiej w województwie sandomierskim. Była to prywatna własność szlachecka. Niestety nie zachowało się dużo dokumentów dotyczących tej wsi. W XVII wieku wieś należała do rodziny Skórkowskich, liczyła w 1664 roku 9 domów i 35 mieszkańców. W końcu XVIII wieku Guzówka była wsią należącą do dóbr Żelechów Na początku XIX dobra Żelechów należały do rodziny Zakrzewskich. W 1825 dobra wymienione dobra kupił Alojzy Zajdler za 36 000 złp. W 1836 roku dobra te zostały sprzedane panu Kobylańskiemu. Kobylański sprzedał je w 1841 roku Józefowi Pągowskiemu za 69 487 złp. Potem kolejno dobra te należały do Suchodolskich, Deskurów, Myśliborskich, Androlewskich i Łuniewskich. Wreszcie w 1876 roku właścicielem dóbr Żelechów w tym i Guzówki był Henryk Wokulski. W 1881 roku opisano Guzówkę w ten sposób: „Pozycya falista, ziemia żytnia, okolica lesista” Wspomniano o dużych pokładach torfu przydatnego do opalania i licznych bijących źródełkach w tej okolicy. Strumień zwany Wiśniówka miał wpadać do rzeki Świder tuż przy zabudowaniach folwarcznych folwarku Celej. Na gruntach folwarcznych znajdowała się wtedy huta szkła zwana Łukacz. Część ziemi folwarcznej (66 mórg) została rozparcelowana w latach sześćdziesiątych XIX wieku, powstała wtedy włościańska wieś Guzówka obok istniejącego cały czas folwarku Guzówka. W latach osiemdziesiątych XIX wieku folwark Guzówka liczył 600 mórg ziemi, natomiast wieś Guzówka zamieszkiwało 120 mieszkańców w 15 domów. 

HUTA ŁUKACZ

W końcu XIX wieku teren obecnej wsi należał do folwarku Guzówka. Znajdowała się tu huta szkła. W okresie międzywojennym istniała już samodzielna miejscowość licząca kilka domów. 

JAGODNE

Pierwsza wzmianka pochodzi z 1540 roku z Księgi Ziemi Czerskiej. Nazwa brzmiała w tym czasie tak samo jak obecnie. Nazwa wsi ma leśny źródłosłów pochodzi od nazwy „jagoda”. Od początku istnienia wieś była prywatną własnością szlachecką w powiecie garwolińskim w parafii Zwola. Jagodne umieszczono na mapie województwa mazowieckiego z 1783 roku. W 1827 roku wieś zwano Jagodne Stonczyńskie, liczyła w tym czasie 11 domów i 102 mieszkańców. W tym czasie była to nadal prywatna własność szlachecka. Wieś należała do powiatu żelechowskiego. W 1881 Jagodne należało do powiatu łukowskiego, liczyło 10 domów i 185 mieszkańców. Obszar wsi to 61 mórg. Obok wsi istniał folwark szlachecki z 1365 morgami ziemi. Zabudowania folwarczne składały się z 3 budynków murowanych i 13 drewnianych. Jagodne nie należało w tym czasie do gminy Prawda. 

JAMIELNE

Jamielne powstało w 1472 roku, założył ją biskup poznański Andrzej Bniński. Nazwa pochodzi od słowa jemioła. Wieś leżała pierwotnie w Księstwie Mazowieckim i była własnością biskupów poznańskich w ramach klucza Stoczek (alias Prawda). W 1512 roku rozgraniczono od Jamielna młyny Ożarek i i Gzdów. Od 1526 roku cały klucz dóbr biskupstwa poznańskiego znalazł się w województwie mazowieckim w Królestwie Polskim (w tym Jamielne). W 1540 roku wymieniono ją w Księdze Ziemi Czerskiej jako Yamijelno. W 1565 roku wspomniano ją w lustracji województwa mazowieckiego jako Jamielnin. W 1576 roku podczas spisu poborowego wymieniono już nazwę Jamielno. W 1783 roku umieszczono tą miejscowość (Jamielono) na mapie województwa mazowieckiego. Jamielene podobnie jak inne wsie biskupie zostało na początku XIX wieku przejęte przez rząd zaborczy. W 1827 roku wieś (Jamelna) leżała w powiecie garwolińskim liczyła 39 domów i 230 mieszkańców, była wsią rządową. W 1882 roku, po reformie administracyjnej z 1867 roku Jamielne, leżało w powiecie łukowskim. Wieś liczyła 30 domów i 364 mieszkańców. Obszar wsi to 1214 mórg ziemi. Obok wsi istniał folwark rządowy.

JAMIELNIK KOLONIA

Wieś powstała na początku XX wieku. 

JANUSZÓWKA

Januszówkę lokowano w XV wieku. Miejscowość leżała pierwotnie w Księstwie Mazowieckim. Nazwa pochodzi od imienia Janusz. Podczas lokacji nadano przywilej wójtostwa. Być może przywilej ten otrzymał ktoś o imieniu Janusz i stąd wzięła się nazwa. Nazwa na pewno nie pochodzi od imienia któregoś z biskupów poznańskich, ponieważ w XV wieku nie było biskupów poznańskich o imieniu Janusz. W 1551 biskup Benedykt Idzbieński lokował tą wieś na nowo. Nowy przywilej stał się przyczyną licznych sporów ponieważ duża liczba osób rościła sobie prawo do przywileju. Z tego powodu w 1565 roku biskupi poznańscy poddali ten dokument rewizji. W 1576 roku wieś wymieniono w spisie poborowym parafii Stoczek jako Janusewka. W 1783 Januszówka znalazła na mapie województwa mazowieckiego. Januszówka, jak i okoliczne wsie należące do biskupstwa poznańskiego, została przejęta przez rząd Austrii w początkach XIX wieku. W 1827 roku wieś rządowa Januszówka leżała w powiecie garwolińskim, liczyła 7 domów i 31 mieszkańców. W 1881 roku Januszówka leżała w powiecie łukowskim, liczyła 9 domów i 63 mieszkańców. Obszar wsi to 225 mórg ziemi. W końcu XIX wieku we wsi istniał folwark rządowy.

JEDLANKA

Wieś powstała w pierwszej połowie XVI wieku. Pierwsza wzmianka o tej miejscowości pochodzi z 1552 roku ze spisów poborowych ziemi łukowskiej w województwie lubelskim. Była własnością prywatną. Nazwa wsi zapisywano wtedy jako „Jedlinka”. Późniejsze wzmianki o tej miejscowości nazywają tą wieś już tak samo jak obecnie. Nazwa miejscowości pochodzi od nazwy drzewa „jodła”. W 1580 roku według spisów poborowych wieś należała do rodziny Kanimirów i Fraczów. (KANIMIROWIE –średniozamożna utytułowana szlachta z powiatu łukowskiego W końcu XVI wieku Michał Kanimir syn Jana żonaty z Zofią z Gumowskich był dziedzicem Jedlanki i Jamielnika. Wśród właścicieli tych wsi występował też Stanisław Kanimir zwany Jedinakiem. A. Boniecki, Herbarz Polski, Warszawa 1906, tom IX. ) W 1620 roku wieś podzielona była między kilku szlachciców. Był to typowy obraz wsi z ziemi łukowskiej, gdzie podobnie jak na większości obszaru Mazowszu dominowała drobna własność szlachecka. W Jedlance właścicielami ziemskimi byli: pan Skiwski, pan Jakub Kanimir, pan Wojciech Żabicki cześnik czerski. Natomiast ziemie dzierżawili: chłop Maciej Magdalerz (od pana Skiwskiego) i Mikołaj Gojski. Szlachta mieszkająca tu była uboga i swoim statusem materialnym niewiele różniła się od chłopów. Natomiast wśród miejscowych chłopów byli chłopi bogatsi, którzy statusem materialnym mogli przewyższać szlachtę. Wieś często zmieniała właścicieli i zapewne w początkach XIX wieku przeszła na własność rządu zaborczego. W 1827 roku Jedlanka leżała w powiecie łukowskim. Należała do parafii Tuchowicz. Była to wieś rządowa. Stało w niej 33 domy a mieszkało w niej 193 mieszkańców. W 1881 roku Jedlanka liczyła 34 domy i 272 mieszkańców. Leżała nadal w powiecie łukowskim w gminie Prawda. We wsi istniał folwark rządowy. 

KAMIONKA

Ta miejscowość powstała w początkach XVI wieku, była prywatną własnością szlachecką. Wieś leżała w ziemi stężyckiej województwa sandomierskiego w Królestwie Polskim. Pochodzenie nazwy nie jest jednoznaczne, najprawdopodobniej pochodzi od staropolskiego słowa „kamionka” oznaczającego stertę kamieni. Po raz pierwszy wspomniano ją w dokumentach w 1564 roku. W tym czasie wieś liczyła 3 łany obszaru i płaciła 6 groszy podatku rocznie. Kamionka była wsią należącą do pani Żełechowskiej. Należała do parafii Wilczyska. Nazwę pisano wtedy Kamyonka. W 1827 roku wieś należała do powiatu żelechowskiego i leżała nadal w parafii Wilczyska. Kamionka liczyła w tym czasie 17 domów i 123 mieszkańców. W 1881 roku Kamionka znajdowała się już w składzie powiatu łukowskiego w gminie Prawda. Zamieszkiwało ją 132 mieszkańców a stało w niej 16 domostw. 

KAPICE

Początki miejscowości sięgają XVI wieku. W tym czasie istniała już osada młyńska o nazwie Kapica związana z biskupią wsią Mizary. W połowie XVII wieku młyn podupadł i zapewne dopiero w końcu XVIII wieku powstał tu folwark biskupi przejęty później przez rząd. W latach osiemdziesiątych XIX wieku był tu folwark należący do majoratu rządowego Prawda. Dopiero w pierwszej połowie XX wieku powstała samodzielna wieś Kapica. 

KIENKÓWKA

Pierwsza wzmianka o tej wsi pochodzi z 1540 roku z Księgi Ziemi Czerskiej zapisano ją wtedy jako Kijenkowka. Nazwa wsi pochodzi od słowa „pieniek” co oznaczało kiedyś; pieniek, kłoda, kloc. Była to wieś należąca do biskupów poznańskich. W 1565 roku w tej wsi ówczesny biskup poznański musiał poddać rewizji przywileje wójtowskie, ponieważ duża liczba osób przyznawała się do tych przywilejów. Ta sama sytuacja zdarzyła się we wsi Januszówka, być może również ta wieś została założona w XV wieku. W 1576 roku podczas spisu poborowego zapisano ją jako Kienkówka. W początkach XIX wieku Kienkówka weszła w skład dóbr rządowych Austrii. W 1827 roku Kienkówka leżała w powiece garwolińskim, należała do parafii Stoczek. Miejscowość w tym czasie liczyła 16 domów i 104 mieszkańców. W 1881 roku Kienkówka liczyła 22 domy i 191 mieszkańców. Należała do powiatu łukowskiego i gminy Prawda. Obszar wsi wynosił 580 mórg. 

KISIELSK

Jest to jedna z najstarszych wsi w dzisiejszej gminie Stoczek. Nazwa wsi pochodzi od staropolskiego imienia Kisiel. Już w 1297 w dokumentach immunitetowych biskupów poznańskich wymieniono tą wieś jako ich własność. Nazywała się wtedy Kisielsco. Niestety nie da się ustalić czy ta wieś została założona przez biskupów poznańskich czy też powstała wcześniej. W 1350 roku w Kodeksie Dyplomatycznym Mazowsza ponownie wymieniono wieś Kyselsko. Wieś istniała pierwotnie na prawie polskim. W 1426 roku biskup Piotr Tomicki osadził tą wieś na prawie niemieckim. Kisielsk stanowił część dóbr biskupich wokół Stoczka. Kisielsk jako wieś biskupia w początkach XIX wieku został przejęty przez rząd zaborczy. W 1827 roku Kisielsk był wsią rządową w powiecie garwolińskim, liczyła 27 domów i 172 mieszkańców. Dnia 13 listopada 1863 roku obok wsi miała miejsce potyczka powstańców z wojskami rosyjskimi. W 1881 roku wieś liczyła 31 domy i 268 mieszkańców, obszar wynosił 967 mórg obszaru. W tym czasie wieś leżała w gminie Prawda w powiecie łukowskim 

ŁOSINIEC

Pierwsza wzmianka o tej wsi pojawia się w 1921 roku w ówczesnych spisach urzędowych. Nazywała się wtedy Róża-Łosiniec. 

MIAZARY

Pierwsza pisana informacja o tej miejscowości pochodzi z 1513 roku z dokumentów biskupów poznańskich. Nazwano ją wtedy Mysary Nazwa miejscowości pochodzi od staropolskiej nazwy osobowej Mizera lub od nazwiska „Mizarski” wójta wsi Kobiałki z XVI wieku. W 1513 roku wydano przywilej wójtowski w tej wsi zatwierdzony w 1523 roku przez biskupa Tomickiego. Obok wsi istniały młyny: Okuń, Kapica, Śmieszek, Dębek i Kłopot. Osady młyńskie stały się początkiem samodzielnych osad i części Stoczka Łukowskiego. W 1540 roku wymieniono Mizary w Księdze Ziemi Czerskiej jako Messerj. Miejscowość leżała pierwotnie w Księstwie Mazowieckim a od 1526 roku w powiecie garwolińskim województwa mazowieckiego. W spisie poborowym województwa mazowieckiego z 1576 nazwano ją Miseri. W początkach XIX wieku wieś przeszła na własność rządu. W 1827 roku w Mizarach mieszkało 232 mieszkańców w 34 domach. W tym czasie wieś leżała w województwie podlaskim w powiecie garwolińskim. Wieś liczyła w 1881 roku 39 domów i 365 mieszkańców. Obszar wsi wynosił 922 morgi. Mizary leżały wtedy w powiece łukowskim w guberni lubelskiej. 

NOWA PRAWDA

Jeszcze na początku XIX wieku obszar dzisiejszej wsi pokrywały lasy. Nie było też tej wsi w spisie miejscowości gminy Prawda z końca XIX wieku. Dopiero na mapach z początku XX wieku odnajdujemy tą wieś. 

NOWE KOBIAŁKI

Stosunkowo młoda miejscowość. Pierwszy raz nazwa Nowe Kobiałki została użyta w dokumentach urzędowych z 1921 roku. 

NOWY JAMIELNIK

Wieś powstała w początkach XX wieku na miejscu dawnego folwarku Jamelnik.

ROSY

Według historyków tworzących atlas historyczny województwa mazowieckiego była to wieś królewska należąca do starostwa latowickiego. Wieś zwano Rossy. Niestety nie ma wzmianki o tej miejscowości w lustracjach dóbr królewskich z XVI i XVII wieku. Pierwsza nie budząca wątpliwości informacja występuje w spisach urzędowych Królestwa Polskiego z 1827 roku. W tym czasie wieś liczyła 12 domów i 83 mieszkańców. Leżała w powiecie garwolińskim. Nazwa Rossy widnieje na mapach Polski z 1839 roku. W końcu XIX wieku wieś leżała w powiecie łukowskim w gminie Prawda w parafii Stoczek. Liczyła 13 domów i 102 mieszkańców. Obszar wsi wynosił 490 mórg. 

RÓŻA PODGÓRNA

Jest to młoda miejscowość, po raz pierwszy w dokumentach urzędowych nazwę Róża Podgórna użyto w 1921 roku. 

RUDA

Już w XVI wieku istniała tu osada młyńska związana z królewską wsią Zabiele. Obok młyna istniała kopalnia rud żelaza nad którą czuwał specjalny urzędnik zwany rudnikiem powołany przez króla. Pierwsza wzmianka o samodzielnej wsi Ruda pochodzi z 1783 roku. Pojawiła się wtedy na mapie województwa mazowieckiego. W 1827 roku wieś zwano Rudą Wielgoraką, leżała ona w powiecie garwolińskim. W latach osiemdziesiątych XIX wieku Ruda leżała w parafii Stoczek w powiecie łukowskim. We wsi kontynuowano młynarskie tradycje, istniał wtedy młyn wodny. W tym czasie we wsi stało 8 domów a mieszkało w niej 63 mieszkańców.   

  herb Prawdzic

 

STARA PRAWDA

Obok obecnej wsi Prawda istniała osada o nazwie Drwika lub Drwiska. Należała ona do biskupów poznańskich. W początkach XVI wieku wykarczowano pobliski las zwany Podsiekarz. a biskup poznański w miejscu tego lasu nadał w 1516 roku przywilej wójtostwa oraz dwa łany ziemi niejakiemu Stefanowi Pirczy. Kolejny biskup poznański Jan Latalski (1525-36) rozszerzył granice wsi do lasu zwanego Gozd alias Tarnawiec (koło wsi Mizary) i nadał wsi nazwę Prawda od swego herbu rodowego Prawda. Przywilej powstania wsi Prawda nosi datę 17 III 1528 roku. Miejscowość Prawda była już w XVI wieku ośrodkiem dóbr biskupich. Okoliczne dobra biskupie nazywano dobrami Stoczek lub Prawda. Była to jedna z większych wsi w okolicy. W początkach XIX wieku dobra biskupie a w tym Prawda przeszły na własność rządu. Dysponowali nimi Austriacy, potem rząd Księstwa Warszawskiego a po 1815 rząd rosyjski. Dobra biskupie zostały połączone z dawnymi dobrami królewskimi. Powstał przez to duży kompleks dóbr rządowych stanowiących majorat czyli zespół folwarków nie podlegających podziałom. W Prawdzie istniał dwór stanowiący ośrodek majoratu rządowego. W 1827 roku wieś leżała w powiecie garwolińskim, liczyła 19 domów i 122 mieszkańców. Na początku lat trzydziestych XIX wieku majorat Prawda obejmował folwarki: Prawda, Wólka Poznańska, Kobiałki, Jamielne, Ruda, Kisielsk, Wola Kisielska, Mizary, Błażejki, Wólka Różańska, Borki, Rosy, Toczyska, Zabiele, Zgórznica, Januszówka, Róża oraz młyny: Dąbek, Okuń, Śniczek Ozimek i sołtysostwo Kienkówka. W 1835 roku część tych dóbr została przekazana generałowi Gołowinowi za „zasługi” w tłumieniu Powstania Listopadowego. Przekazano mu folwarki Prawda, Borek i Januszówka oraz młyny Dąbek, Okuń, Ozimek i sołtysostwo Kienkówka. Najpóźniej w końcu lat sześćdziesiątych XIX wieku większość dóbr rządowych rozparcelowano między uprawiających je chłopów. Folwarki rządowe utrzymały się tylko w Jamielniku, Stoczku, Szyszkach Jedlance i Wólce Poznańskiej. W 1867 roku powstała gmina Prawda z siedzibą w Stoczku. W 1881 roku wieś Prawda liczyła 210 mieszkańców w tym 14 Żydów. Legenda herbowa: Paprocki w „Gnieździe cnoty” pisze o przodku Prawdziców, iż przybył do Polski za Leszka Czarnego rycerz o herbie przrdstawiającym lwa wyskakującego z muru. Cudzoziemiec pojął za żonę szlachciankę polską pieczętującą się herbem z wizerunkiem koła żelaznego, na którym misy stawiano, który to przyrząd zwano prawdą, Tę właśnie prawdę trzyma herbowy lew Prawdziców. Następni heraldycy przybycie cudzoziemca datowali na 1123 r. Rycerzem tym miał być Jędrzej hrabia Rinheim, który poślubił córkę Jana Prawdy, sędziego ziemskiego gostyńskiego, pana na Szczawnie i Trąbkach. Jędrzej Rrinheim miał być potomkiem Andrada z Dacji, który zbiegł od swego pana na pustynię i schronił się w jaskini lwa. Andrad pozyskał miłość dzikiego zwierzęcia, wyjąwszy mu kolec z łapy. Wdzięczny lew przez trzy lata dzielił się zdobyczą ze zbiegłym niewolnikiem. Po upływie trzech lat Andrad schwytany został i na cyrkowej arenie wydany lwu na pożarcie. Dzika bestia na szczęście dla Andrada okazała się tą samą, której swego czasu wyjął kolec. Zamiast pożreć skazańca lew jął się łasić do niego. Rzymianie poszczuli na Andrada z kolei rysia, ale tego lew szybko rozszarpał. Uznawszy to wszystko za czary nadano Andradowi herb i darowano życie. Marek Derwich, Marek Cetwiński, Herby, legendy, dawne mity, s.215-216 Herbowni: Arciszewski, Baranowski, Bereza, Beski, Bietkowski, Bogacki, Bratkowski, Bratoszewski, Brochocki, Brochowski, Brudzyński, Brzeski, Bujaczewski, Bujakowski, Chotomski, Chrybski, Cichrowski, Ciemiewski, Ciemniewski, Ciemnołęski, Cybulski, Czebnowski, Czeczotka, Dębołęcki, Dębski, Dinheim, Domiechowski, Dominikowski, Działowski, Dzwonkowski, Filipowicz, Gidziński, Giełbutowski, Giełdanowski, Głęski, Gockowski, Goczałkowski, Gołęberski, Gołębiowski, Gołyński, Gorazdowski, Gorowski, Gorzuchowski, Gosk, Goski, Gostomski, Goszczewski, Gowarzewski, Gowaszewski, Gradomski, Gradowski, Gratta, Grek, Grekowicz, Grodzanowski, Gromnicki, Grudowski, Gruja, Grzymułtowski, Gulcz, Gyłowski, Hunowski, Iłowski, Izbicki, Izbiński, Jabłonowski, Jaraczewski, Kargoszyński, Karłowski, Kaski, Kokeli, Kokorski, Konojacki, Konsiadzki, Kornacki, Kozerski, Kruszyński, Kryski, Kukalski, Kuklinowski, Kukliński, Kurski, Kuszelewski, Laściewski, Latalski, Ląszewski, Leszkowski, Lewandowski, Lichtjan, Lichtyan, Lutomski, Łabiszyński, Łahiszewski, Łahiszyński, Łajszczewski, Łakoszyński, Łaszcz, Łayszczewski, Łaźniewski, Łukomski, Łuszczewski, Makosiej Mańkowski, Meciszewski, Mękarski, Micowski, Misiewski, Młocki, Molski, Mukański, Narolski, Nieborowski, Nieborski, Nieledewski, Niemierza, Niemiński, Niszczycki, Nosielski, Obałkowski, Obodyński, Obrociwor, Obrowiecki, Olszewski, Oryszowski, Pakosławski, Pakosz, Pałucki, Partein, Parys, Piwo, Płocki, Poczernicki, Policki, Porycki, Posienicki, Prawda, Pruski, Puiss, Radzanowski, Rauschke, Rokitnicki, Romocki, Rubczyński, Rudzki, Ruszkowski, Rymaszewski, Rynarzewski, Sarbiewski, Sedlnicki, Sękowski, Siciński, Sierakowski, Sierpski, Sługocki, Smarżewski, Smitkowski Sojaciński, Sokołowski, Sołłohub, Sowiński, Stepankowski, Strożewski, Strzałkowski, Strzemilecki, Strzyżowski, Szamota, Szczawiński, Szedziński, Szopicki, Szubski, Szymakowski, Śmijkowski, Tarzecki, Thullie, Tomisławski, Trąbski, Tuczampski, Wichrowski, Wierzbowski, Wilski, Wistosławski, Wiszczycki, Włodek, Wolkochowski, Wolski, Wołczek, Wożniakowski, Wrzedziński, Wszelaczyński, Wysocki, Wyszomierski, Zajączkowski, Zaleski, Zaremba, Zubczewski, Zubowski, Żabicki, Żeleński, Żmichowski.

 

    herb Róża - Poraj

 

STARA RÓŻA

Pierwsza pisana wzmianka o wsi Róża pochodzi z 1543 roku nazwano ją wtedy Rosza. Nazwa pochodzi od staropolskiej nazwy osobowej Róża lub od herbu szlacheckiego Róża. Ta miejscowość została założona na początku XVI wieku w ramach starostwa latowickiego. Według lustracji wsi z roku 1564 wieś ma „grunt nie prawie dobry”. Była to duża wieś licząca 34 włóki (w tym 3 wójtowskie), mieszkało w niej 50 kmieci. We wsi była karczma. Mieszkańcy wsi nie odpracowywali pańszczyzny na polach latowickich z powodu odległości. Byli zobowiązani do płacenia wynajętym robotnikom za pracę na gruntach storościńskich. Ta wieś leżała tuż nad granicą z ziemią łukowską w województwie lubelskim. Po drugiej stronie granicy (wsie Jamielnik i Jedlanka) największym właścicielem ziemskim był ród Kanimirów. Mieszkańcy wsi Róża mieli zadawnione spory graniczne z poddanymi owego rodu. Podczas lustracji zapisano „ta wieś ma granice (…) kędy już kończy się księstwo mazowieckie z imieniem Kanimirow z drugiej strony, które granice uczynione z krzywdą i ulżeniem imienia JKM od których poddani JKM wielkie krzywdę cierpią”. ( W tej sprawie już w 1554 roku zebrała się specjalna komisja królewska. Jak widać nie wyjaśniła ona wszystkiego skoro dziesięć lat później konflikty nadal istniały. Według lustratorów granicę ustalono z uszczerbkiem dla starostwa latowickiego a winę za to ponosił starosta Jan Kazimierski). Dziedziczne wójtostwo w tej wsi posiadał, na mocy przywileju Zygmunta Augusta z 1564 roku, Stanisław Karwicki ówczesny starosta latowicki. W 1661 roku przeprowadzono kolejną lustrację wsi. Róża cały czas miała obszar 34 włók w tym 2 włóki wójtowskie. Wójtem był, na mocy przywileju z 1649 roku, Andrzej Rosiński. Mimo dużego obszaru pól uprawnych wieś była niemal bezludna. Był to okres po potopie szwedzkim i mimo, że na tym terenie nie było walk i przemarszów wojsk, liczba ludność znacznie spadła. Z 32 włók ziemi, podczas lustracji tylko 6 było obsianych. We wsi stało 20 chałup. Ludność kmieca w tym czasie płaciła swoje powinności w kapłonach, jajach i kurach oraz oddawali do folwarku „(…) poziomki, grzyby, rydze z każdego domu(…). Mieszkańcy zobowiązani byli do odpracowania na polach królewskich 9 dni rocznie z uprawianej włóki. Zauważmy, że o ile ponad 100 lat temu mieszkańcy wsi nie odpracowywali pańszczyzny i wynajmowali robotników, to po „potopie” z powodu braku rąk do pracy a pewnie i ubóstwa, kmiecie zobowiązani byli do chodzenia w okolice Latowic aby odpracować pańszczyznę. Cały czas istniały konflikty z mieszkańcami wsi położonych po drugiej stronie granicy województwa, tym razem nie chodziło o granicę ale o leśne barcie które należały do mieszkańców Róży a które to ludzie starosty łukowskiego zniszczyli kradnąc przy tym woły z pól różańskich. Właśnie na te poczynania ludzi starosty łukowskiego skarżyli się lustratorom mieszkańcy Róży W XVIII wieku wieś Róża zarządzana była przez Czartoryskich, którzy byli starostami latowickimi. W 1827 roku wieś liczyła 74 domy i 434 mieszkańców, leżała w powiecie garwolińskim w województwie podlaskim. Miejscowość Róża stała się miejscem bitwy powstańczej w okresie Powstania Styczniowego. Maszerujący obok wsi oddział polski pod wodzą Lelewela liczący około 400 powstańców został nocą 22/23 VI 1863 roku zaatakowany przez silny oddział rosyjski(około 1000 żołnierzy). Powstańcy podjęli walkę ale szybko zostali zmuszeni do wycofania się w kierunku lasu. Na przestrzeni 10 kilometrów powstańców ścigali Rosjanie. W wyniku bitwy pod Różą i walk podczas cofania się oddziału zginęło ponad 50 powstańców. Rosjanie przejęli tabory z amunicją i żywnością. Oddział Lelewela został rozbity. W 1881 roku wieś leżała w powiecie łukowskim w gminie Prawda należała do parafii Stoczek. Liczyła wtedy 94 domy i 770 mieszkańców. Obszar pół uprawnych wynosił 2562 mórg. Legenda herbowa:    Wszyscy się na to zgadzają, że ten herb z Czech do Polski przyszedł z Porajem, rodzonym bratem św. Wojciecha, biskupa i męczennika, gdy ten Dąbrówkę z innymi panami czeskimi Mieczysławowi, monarsze polskiemu, odprowadziwszy i w tych krajach upodobawszy sobie, tu osiadł i godne potomstwo zostawił. Pierwszych zaś początków tego herbu, skąd i komu nadany, trudno zgadnąć. Kasper Niesiecki, Herbarz, t. VII, s. 388-389 Herbowni:     Alantowicz, Biernacki Biligin, Bilimin, Boryszewski, Bukowski, Bużeński, Chlebowski, Chmielicki, Chomiński, Chrzanowski, Chtecki, Czesławski, Dąbrowski, Dębicki, Dobrosołowski, Dobrzelewski, Garmuchowski, Garnisz, Garnkowski, Gazuba, Gebrojc, Gidzielski, Gniewiecki, Golemowski, Goryński, Górecki, Górski, Grochowicki, Gruszyński, Grzybowski, Izdbieński, Jaktorowski, Jakubowski, Jankowski, Jaroszkowski, Jasieński, Jelec, Jemiołowski, Jeżowski, Juracha, Kadłubek, Kalski, Kaszliński, Kęsowski, Kobielski, Kodrębski, Konarzewski, Koszczyc, Koźmiński, Krępski, Królikowski, Krzepicki, Kuczewski, Kunczewicz, Kurzewski Lipnicki, Lubański, Łagiewnicki, Łatkowski, Łyskowski, Małdrzyk, Melchendeiner, Męciński, Michałowski, Mickiewicz, Mierucki, Mikorski, Mniszek, Niechmirowski, Nieciecki, Niemsta, Niesiecki, Nowicki, Pałuski, Pisieński, Plemiecki, Płaskowicki, Podłęski, Poraj, Porajowski, Potocki, Prątnicki, Prązowski, Przedborowski, Przyłupski, Pstrokoński, Raczkowski, Radziński, Rosemberg, Rosen, Rożecki, Różański, Różycki, Ruczowski, Rudnicki, Rumel, Rusiecki, Rużycki, Skotnicki, Sobiekurski, Sobiesierski, Stamproch, Strzałkowski, Suchecki, Swinarski, Szadliński, Świżyński, Trebnic, Trzebiński, Tyniecki, Węgierski, Wielowiejski, Wieszczycierowski, Wilczek, Wilczyński, Wilkowski, Witkowski, Wodzianowski, Wodzinowski, Wodzyński, Wybranowski, Z Chodcza, Z Kurozwęk, Zakrzeński, Zaliński, Zamojski, Zbrożek, Zdzarowski, Zdzęnicki, Złobnicki.

STARE KOBIAŁKI

Pierwotnie istniała jedna wieś o nazwie Kobiałki. Była to osada należąca do biskupów poznańskich. Pierwsza wzmianka w dokumentach o tej wsi pochodzi z 1472 roku. Dnia 10 IV 1544 roku biskup Branicki wydał przywilej wójtostwa dla niejakiego Jana Mizarskiego. (Być może Mizarski miał udział w powstaniu wsi Mizary na co może wskazywać nazwa). Biskupi poznańscy zapewne z czasem sprzedali tą wieś jakiemuś szlachcicowi skoro na początku XIX wieku nie stała się wsią rządową i była szlachecką wsią prywatną . W 1827 roku wieś liczyła 19 domów i 127 mieszkańców. W tym czasie wieś leżała w powiecie garwolińskim i była miejscowością prywatną. W końcu XIX wieku wieś Kobiałki liczyła 22 domy i 172 mieszkańców. Obszar wsi wynosił 791 mórg. Leżała w powiecie łukowskim w gminie Prawda, parafii Stoczek. Jeszcze na przełomie XIX i XX wieku istniała jedna miejscowość o nazwie Kobiałka. 

STARY JAMIELNIK

Po raz pierwszy nazwę wsi wymieniono w roku 1552 podczas spisu poborowego ziemi łukowskiej. W tymże roku wieś należała do Andrzeja Jarczowskiego a zamieszkiwało ją 17 kmieci. W kilkadziesiąt lat później wieś zmieniła właściciela. W 1580 roku Jamielnik należał do rodziny Kanimrów (Michał i Stanisław zwany „Jedinak”). Dział ziemi we wsi miał też pan Fracz. W 1620 roku wieś podzielona była między rodziny: Grodzickich, Kanimirów i Skiwskich. Ponadto mieszkali we wsi jako dzierżawcy pan Wojciech Wilanowski, pani Katarzyna Focicka oraz chłopi Tomek Machowicz i Maciej Magdalerz. Większość mieszkającej tu szlachty to szlachta uboga i swoim statusem materialnym niewiele różniła się od chłopów. Natomiast wśród miejscowych chłopów byli chłopi bogatsi, którzy statusem materialnym mogli przewyższać szlachtę. W 1660 roku Jamielnik był własnością pana Jana Oborskiego. Brak niestety źródeł o losach wsi w XVIII wieku. Wieś będąc początkowo wsią prywatną w początkach XIX wieku przeszła na własność rządu. W 1827 roku wieś rządowa Jamielnik leżała w powiecie łukowskim, należała do parafii Tuchowicz, liczyła 27 domów i 181 mieszkańców. W 1881 roku Jamielnik leżał nadal w powiecie łukowskim. We wsi istniał folwark rządowy. 

SZYSZKI

Wieś powstała w początkach XIX wieku. Początkowo nazywana była Szyszki-Koło. W 1827 roku wieś liczyła 21 domów i 138 mieszkańców. W końcu XIX wieku Szyszki należały do gminy Prawda w powiecie łukowskim. Wieś należała do parafii Tuchowicz. W tym czasie we wsi stało 25 domów i było 217 mieszkańców. Obszar wsi wynosił 1220 mórg ziemi. 

TOCZYSKA

Wieś powstała w początkach XVI wieku, należała do starostwa latowickiego. Nazwa pochodzi od pospolitego wyrazu „tok” oznaczającego kiedyś: klepisko, obejście, zagrodę było to typowe określenie dla dawnego Mazowsza. Inną teorią na pochodzenie nazwy jest pochodzenie jej od tego samego słowa ale oznaczającego również okres godowy głuszców i cietrzewi. Podczas lustracji wsi w 1564 roku zapisano, iż wieś „(…)niedobry ma grunt, piaszczysty(…) owies źle się rodzi…”. Wieś liczyła ogółem 12 włók obszaru (1 włóka ok. 17 ha). Istniało we wsi wójtostwo liczące 2 włóki. Jedna włóka należała do chłopa Gniewka z Zabiela a pozostałe dziewięć włók uprawiali kmiecie. We wsi mieszkało 19 kmieci, płacili podatku po 30 groszy z uprawianej włóki. Tradycyjnie chłopi płacili też po dwa kapłony i 30 jaj z łana. Nie odrabiali pańszczyzny na polach folwarcznych w Latowiczu ponieważ „iż tym ludziom daleko chodzić na folwark robić, przeto wszytkim najęto dni, płacą z każdej włóki za dni po 50 gr”. Oznacza to, że kmiecie opłacali robotników pracujących za nich na polach królewskich. We wsi stał młyn ale nie był on okazały skoro nazwano go „młyniczek nędzny”. We wsi był pewien obszar gruntów, które nazywano Thurzec. Według lustracji z 1660 roku wieś liczyła 12 włók ziemi w tym dwie włóki wójtowskie. Wójtowskie włóki były w tym czasie nie obsiane. Jedną włókę zwaną wtedy Gniewskowską lub Gierowską tradycyjnie obsiewali chłopi z Zabiela. Pozostałe 8 włók należały do kmieci z Toczysk. Lecz tylko 3 i pół włóki było obsianych. We wsi był też leśniczy na mocy królewskiego przywileju, obsiewał on jedną włókę ziemi. Wieś należąc do starostwa katowickiego, w XVIII wieku zarządzana była przez rodzinę Czartoryskich. W 1795 roku wieś jak i całe starostwo stało się własnością rządów zaborczych. W 1827 roku Toczyska położone były w powiece garwolińskim województwa podlaskiego. Wieś była wsią rządową zamieszkiwało ją 179 osób, naliczono też we wsi 30 domów. W latach osiemdziesiątych XIX wieku miejscowość leżała w powiecie łukowskim w gminie Prawda w parafii Stoczek. Liczyła 46 domów 338 mieszkańców (w tym 11 Żydów) i 925 mórg obszaru. Musiała istnieć w Toczyskach karczma skoro mieszkali tam Żydzi. 

TURZEC

Ta miejscowość ma szesnastowieczny rodowód. Leżała w ziemi stężyckiej w województwie sandomierskim. W 1564 roku liczyła 2 i pół łana ziemi. Podczas spisu poborowego z 1569 wieś obejmowała 5 łanów ziemi. Była to prywatną własność szlachecka. Wzrost obszaru wsi w ciągu kilku lat można tłumaczyć szybkim postępem osadnictwa w tej wsi. W tym czasie Turzec nazywano Turzy Ostrów. Nazwa pochodzi zapewne od nazwy zwierzęcia tur, natomiast nazwą „Ostrów” nazywano miejsca wyniosłe pośród podmokłych terenów. W 1827 roku wieś leżała w powiece łukowskim. Należała do parafii Wilczyska. We wsi stało 10 domów i mieszkało w niej 87 mieszkańców. W końcu XIX wieku obok wsi istniał folwark szlachecki. Turzec leżał wtedy w powiecie łukowskim w gminie Tuchowicz ale przynależny był do parafii Stoczek. We wsi Turzec istniało 8 domów a zamieszkiwało ją 78 mieszkańców. Folwark szlachecki liczył 555 mórg ziemi i składał się z 12 drewnianych budynków. 

WIŚNIÓWKA

Wieś powstała w XVI wieku. Leżała w parafii Wilczyska w ziemi stężyckiej województwa sandomierskiego. W 1576 roku wieś liczyła 2 łany ziemi (łan ziemi około 17 ha). Właścicielką wsi była niejaka Żelechowska. Wieś zapewne podupadła w okresie wojen szwedzkich i została opuszczona. Nie spotykamy jej w XIX wiecznych opisach Polski oraz na mapach z tego okresu. Dopiero w okresie międzywojennym znowu istnieje osadnictwo w tym terenie 

WOLA KISIELSKA

Po raz pierwszy próbowano założyć tu wieś w 1450 roku na mocy przywileju biskupa poznańskiego Andrzeja Bnińskiego. Odbyło się to bez zgody kapituły biskupstwa i wieś lokowano ponownie przez Uricha Górkę w 1480 roku. Pierwotnie wieś nazywano Ruski Staw lub Wojciechów ponieważ sołtysem wsi był Mikołaj z Wojciechowa. W 1528 roku biskup Jan Latalski zmienił nazwę na Wola Kisielska i nadał nowy przywilej wójtostwa w tej wsi. W 1540 w Księdze Ziemi Czerskiej zapisano wieś pod nazwą Volija Kisielska. W 1576 roku wieś Wola Kisielska według spisu poborowego liczyła 9 łanów. Wola Kisielska podobnie jak i inne wsi biskupie została w początkach XIX wieku przejęta przez rząd Austrii. W 1827 roku wieś w ówczesnych spisach nazwano Kisielska Wola, liczyła wtedy 22 domy i 135 mieszkańców. Była to wieś rządowa w powiecie garwolińskim. W 1881 roku wieś liczyła 22 domy i 135 mieszkańców. 

WÓLKA POZNAŃSKA

Wieś należała do biskupów poznańskich założono ją w 1451 roku przez biskupa A. Bnińskiego na wykarczowanych terenach leśnych. Właśnie od nazwy biskupstwa przyjęła się nazwa tej wsi. Wólka Poznańska podobnie jak i inne wsi biskupie została przejęta w początkach XIX wieku przez rząd Austrii. W 1827 roku była to wieś rządowa w powiece garwolińskim. Liczyła wtedy 6 domów i 39 mieszkańców. Należała do parafii Stoczek. W końcu XIX wieku we wsi istniał folwark rządowy należący do majoratu rządowego Prawda. Wieś leżała w powiecie łukowskim w gminie Prawda należała do parafii Stoczek. Liczyła 15 domów, 108 mieszkańców i 314 mórg obszaru. 

WÓLKA RÓŻAŃSKA

Wieś Wólka Różanska powstała w pierwszej połowie XVII wieku. Nazwa wskazuje, że wieś pierwotnie zamieszkiwali mieszkańcy wsi Róża. Podobni jak Róża była to wieś królewska należąca do starostwa latowickiego. Pierwszy opis wsi zapisano w lustracji z roku 1661. Liczyła wtedy 5 i pół włóki obszaru. Większość włók była obsianych. Powinności wsi były identyczne jak w miejscowości Róża. W XVIII wieku Wólka Różańska, jak i całe starostwo latowickie, była zarządzana przez ród Czartoryskich. Wieś została umieszczona na mapie województwa mazowieckiego z 1783 roku. W 1795 roku Wólka Różańska została wsią rządową austriacką. Wieś w 1827 roku leżała w powiecie garwolińskim. Należała do parafii Stoczek. We wsi stało 14 domów i 175 mieszkańców. Była osadą rządową W 1881 roku wieś liczyła 15 domów i 108 mieszkańców. Nazywana byłą wtedy Różańska Wólka. Wieś leżała w powiecie łukowskim w gminie Prawda. W końcu XIX wieku liczyła 15 domów. 
(Według Słownika Geograficzno-Historycznego wieś ta miała taką samo liczbę ludności, domów i powierzchni jak Wólka Poznańska wydaje się, że popełniono tu błąd) 

ZABIELE

Wieś Zabiele powstała w początkach XVI wieku. Nazwa pochodzi od słowa „biela” oznaczającego kiedyś; mokradło, bagno. Była to wieś królewska należąca do starostwa latowickiego. Według lustracji z 1564 roku, była to jedna z mniejszych wsi królewskich w starostwie licząca 5 i pół włóki ziemi. Zamieszkiwało ją 12 kmieci, podatki i powinności mieszkańców były takie same jak innych okolicznych wsi królewskich. Obok wsi płynęła rzeka Kopia i istniał staw a na stawie grobla. Niestety lustratorzy ubolewali nad tym, że w rzece ciężko łowić ryby, gdyż leżało tam dużo pni drzew We wsi były dwie karczmy i kilka młynów. Te młyny to: - Kadzidłowski nad rzeką a przy nim były „ogrody dobre”. (młyn „kadzidłowski” powstał na mocy przywileju królewskiego z dnia 28 II 1543 roku wydanego dla Jana i Andrzeja Kadzidłów) - Młyn „Lukaszowy” należący do Łukasza wójta z Zabiela na mocy przywileju królewskiego z 27 II 1543 roku. - Młyn Bobry a obok niego „stawek mały zarosły błotem” - Młyn Ruda była przy nim osada młyńska. Wydobywa się tam rudy żelaza nad którymi czuwa specjalny urzędnik rudnik (urząd dziedziczny) -Młyn na Piasecznicy. W 1661 roku wieś liczyła 5 i pół włóki ziemi. Kmiecie oddawali co roku do folwarku starosty: kapłony, jaja i kury. Zabiele cały czas było „zagłębiem młyńskim” istniały tu w tym czasie młyny w Zabielu i okolicach : Kadzidło, młyn w Błażejkach, w Zabielu, u Lasoty, u Zgorznicy oraz młyn Geraldt ale jak napisano młyny te „całe z gruntu spostoszały”. Był to typowy obraz Polski po II wojnie północnej. W 1795 roku, podobnie jak inne wsie królewskie, Zabiele zostało przejęte przez rząd Austrii. W 1827 roku wieś liczyła 20 domów i 103 mieszkańców. Leżała w powiecie garwolińskim województwa podlaskiego. W końcu XIX wieku wieś leżała w powiecie łukowskim w gminie Prawda. Należała do parafii Stoczek. Zabiele liczyła w tym czasie 26 domów i 190 mieszkańców. Wieś miała 780 mórg obszaru. 

ZGÓRZNICA

Jedna z najstarszych wsi w gminie. Po raz pierwszy wymieniona w 1313 roku w Metryce Księstwa Mazowieckiego. W tymże roku wieś została nadana przez Trojdena księcia czerskiego, Krystynowi wojewodzie czerskiemu Nazwa pochodzi od czasownika „gorzeć” lub „zgorzeć” który oznaczał w staropolskim tyle co „spalić się” , „spłonąć” W XVI wieku wieś należała do domeny królewskiej w ramach starostwa latowickiego. W 1564 roku, podczas lustracji, wieś nazwano „starodawną”. Mieszkańcy płacili podatki podobne jak w Toczyskach. We wsi istniał młyn i „staw dobry” a w nim „ryb nie mało”. Wieś według lustracji „ma grunt piaszczysty”. Obszar ziem uprawnych wynosił 10 włók w tym dwie włóki wójtowskie. We wsi mieszkało 16 kmieci w 8 chałupach. Zapisano też informacje o lasach sosnowych wokół wsi. W 1661 roku wieś liczyła 10 włók obszaru. We wsi były też dwie włóki wójtowskie. Był to okres po wojnach szwedzkich i tylko półtorej włóki było zasianych podczas lustracji. Mieszkańcy wsi oddawali swe powinności do starostwa w kapłonach i kurach. W 1795 roku Zgórznica jaki i inne wsie królewskie zostały przejęte przez rząd Austrii. W 1827 roku wieś leżała w powiecie garwolińskim. Była to osadą rządową. Należała do parafii Stoczek. We wsi stało 32 domy mieszkało w niej 181 mieszkańców. W końcu XIX wieku wieś leżała w powiecie łukowskim w gminie Prawda. Należała do parafii Stoczek. We wsi było 34 domy i 298 mieszkańców. Zgórznica liczyła 1004 morgi obszaru.