Wśród zabytków techniki zlokalizowanych na terenach, gdzie stykały się granice Mazowsza, Podlasia i Małopolski, najliczniej występowały obiekty służące do mielenia zboża na chleb i paszę. Szczególnie młyny wodne, obok wiatraków i żaren, przez wiele stuleci pełniły swe podstawowe zadania dostarczając mąkę, kaszę, otręby itp. Rozpowszechnione od XII wieku młyny, stały się trwałym elementem polskiego krajobrazu. W XIX i początkach XX wieku wiele z nich uległo modernizacji; tradycyjne koła wodne zastąpiono bardziej wydajnymi turbinami; inne zaś wypełniwszy swe wielowiekowe zadania ulegają nieodwracalnemu procesowi niszczenia.
Na terenie gminy Stoczek Łukowski zachowały się do dnia dzisiejszego, dwa młyny wodne, przerobione później na elektryczne, mianowicie w Wólce Poznańskiej i Rudzie.  

 

Wólka Poznańska - młyn wodny

Młyn w Wólce Poznańskiej jest jednym z największych i najcenniejszych obiektów w tej grupie, w skali regionu. W miejscu gdzie stoi obecny młyn istniał już młyn w XVI wieku, a zagrodę młynarską różnie zwano na przestrzeni wieków: Okin, Okuń, Okoń. Obecny młyn wybudowano w 2 połowie XIX w. Został on wykupiony od carskiego oficera Gołowina przez Romualda Żebrowskiego. Romuald Żebrowski posiadał dyplom mistrza młynarstwa nadany mu przez ówczesną izbę rzemieślniczą w Mińsku Mazowieckim.
Pierwotnie Młyn napędzany był kołem wodnym nadsiębiernym. Zasadniczych modernizacji młyna dokonał syn Romualda, Ryszard Żebrowski, m. in. wymienił koło wodne na turbinę Francisa. We młynie mielono zboże na wszystkie rodzaje mąki, kaszę jęczmienną i jaglaną oraz ospę. Wydajność młyna wynosiła 8 ton na dobę.
Młyn usytuowany jest na północnym krańcu miejscowości nad rzeką Świder. Przed młynem od strony południowej znajduje się grobla będąca jednocześnie drogą dojazdową. Groblę przerywają dwa upusty: młyński i tzw. awaryjny, od strony południowo zachodniej. Upust młyński, od strony wschodniej składa się z upustów roboczego i jałowego. Młyn zwrócony jest frontem do grobli. Budynek składa się z kilku wydzielonych funkcjonalnie obiektów, połączonych ze sobą. Budynek główny wzniesiony jest z drewna z zastosowaniem konstrukcji zrębowej oraz sumikowo - łątkowej przy przedłużaniu bali ściany szczytowej oraz tylnej. Osadzony na drewnianych palach oraz betonowych filarach i ścianach, na których krzyżowy ruszt z podwalin. Stropy drewniane, belkowe, nagie z deskowymi białymi podłogami, podparte podciągami. Więźba dachowa drewniana krokwiowo - jętkowa. Dach kryty papą. Schody wewnętrzne drewniane, jednobiegow, proste z poręczami. Stolarka okienna i drzwiowa drewniana, futrynowa. Okna dwuskrzydłowe, czteropolowe. Drzwi dwuskrzydłowe, deskowe.
Wzniesiony na planie prostokąta, do którego przylega murowana dobudówka od strony zachodniej oraz drewniana komora turbiny od strony wschodniej. Bryła dwukondygnacyjna nakryta dachem dwuspadowym z dachową wystawką w części północno - zachodniej. Parterowa część zrębu nie oszalowana, widoczne zwęgłowania na jaskółczy ogon w narożach. Część górna konstrukcji słupowo - ramowej oszalowana deskami w układzie pionowym. Wystawka dachowa konstrukcji słupowo - ramowej oszalowana pionowo przybijanymi deskami. Dobudówka turbiny od strony wschodniej drewniana, konstrukcji słupowo - ramowej oszalowana deskami w układzie pionowym. Nakryta dachem pulpitowym o połaci z papy.
Napęd oparty na turbinie wodnej. Z turbiny przełożenie na koło pasowe. Z koła parcianymi pasami na pędnię główną. Pędnię główną zlokalizowano w poddaszu budynku. Cały układ wspomagany jest silnikiem elektrycznym, który usytuowany jest w murowanej dobudówce.

   

Ruda - Młyn wodny

Młyn wodny w Rudzie należy do obiektów raczej skromnych i nie rozbudowanych, choć interesujących pod względem zastosowanej tu konstrukcji. Został wzniesiony w 2 połowie XIX wieku w miejscu wcześniej istniejącego młyna, uwidocznionego na mapach z początku XIX wieku. Pierwotnie pracował w oparciu o napęd wodny przenoszony na urządzenia młyńskie za pomocą koła wodnego podsiębiernego. Młyn pracował do roku 1994 jako młyn elektryczny. W ostatnich latach pracy młyna, ze względu na dość prymitywne wyposażenie, mielono w nim zboże wyłącznie na śrutę.
Młyn usytuowany jest w południowo - zachodniej części miejscowości, nad rzeką Świder. Przy młynie od strony wschodniej, znajduje się grobla po której biegnie droga dojazdowa do Rudy. Młyn zwrócony jest do grobli ścianą frontową.
Młyn został wzniesiony z drewna z zastosowaniem konstrukcji słupowo - ramowej. Osadzony na drewnianych palach pionowo wbitych w ziemię i dno stawu. Pale połączono w rzędach belkami poziomymi oraz wzmocniono tzw. mieczami, tworzącymi kratownicę w kształcie trójkątów. Na belkach wieńczących konstrukcję pali fundamentowych opierają się belki ścian podłużnych i poprzecznych, tzw. naprożnice. Stanowią one główny element konstrukcyjny i nośny ścian. Belki naprożnic połączono ze słupami fundamentowymi stalowymi klamrami. Szkieletową konstrukcję ścian młyna wodnego utworzono z naprożnic, oczepów słupów narożnych i pionowych belek dzielących płaszczyzny ścian na mniejsze pola. Stateczność ścian podniesiono dzięki wzmocnieniu szkieletu poszyciem z desek sosnowych, przybitych na zakład w układzie pionowym. O ile naprożnice stanowią oparcie dla ścian podłużnych i poprzecznych młyna, to wieńczące te ściany belki oczepu podłużnego, stanowią oparcie dla belek poprzecznych oraz więźby dachowej. Niezwykle ważnym elementem konstrukcyjnym obiektu jest belka zwana tramem, biegnąca wzdłuż wnętrza budynku i przesunięta nieco od osi w kierunku południowym. Na tramie osadzono pionowe słupy z mieczami podpierające podciąg, na którym wspierają się poprzeczne belki zakończone w oczepach. Do tramu przymocowane są również belki stanowiące bazy ułożyskowania wałów przekładni zębatych. Więźba dachowa konstrukcji krokwiowo - jętkowej. Dach dwuspadowy pokryty eternitem falistym. Wnętrze w większej części jednoprzestrzenne. częściowo podzielone pułapem na dwie kondygnacje. Pułap drewniany z desek ułożonych na belkach. Na wyższą użytkową kondygnację wiodą schody typu drabiniastego, składające się z belek policzkowych oraz podnóżków, połączonych z policzkami na czop prosty. Konstrukcja ścian, pułapów i więźby dachowej nadal jest mocna i nie zmieniona, ale cały korpus bardzo mocno pochylił się w kierunku narożnika południowo - zachodniego.